La grande illusion

TEK KELİME İLE KİLOMETRE TAŞI İZLEMEDEN ÖLMEYİNMilyon kere işlenmiş Holywood yapımı Dünyalar Savaşı temalı filmler hemen hemen her ay vizyona giriyor. Aynı konuyu farklıymış gibi gösterip seyirciye sunmaktan bıkmadılar.Seyirci de izlemekten bıkmamış olmalı ki arkadaş çevrem söz konusu filmler için “İzledin mi?” diye sorup duruyor. 2000’li yılların teknoloji gücünü de arkasına alan bu filmler, 1937 yılında çekilmiş La Grande Illusion’un gerçekçiliğine yaklaşamıyor bile.İkinci Dünya Savaşı’nın arifesinde çekilen Jean Renoir imzalı film, Birinci Dünya Savaşı’nı anlatan filmler içerisinde en başarılı olanı. Şiirsel Gerçekçilik akımının da başyapıtları arasındadır.Birinci Dünya Savaşı Almanya’sında Fransız uçağı düşürülür. Uçaktaki iki Fransız hava subayı Almanlara esir düşer. Yüzbaşı De Boeldieu aristokrat kökenlidir. Teğmen Maréchal ise işçi sınıfı mensubu makine teknisyenidir. Uçağı düşüren Alman subayı Von Rauffenstein bu iki subayı yemeğe davet eder. Yemekteki atmosfer savaş atmosferinden çok uzaktadır. Centilmen bir hava egemendir. Zira Alman subayı Von Rauffenstein de aristokrat kökenlidir. Savaşta olmalarına rağmen aynı sosyal sınıfa mensup oldukları için dost olurlar.Renoir, Birinci Dünya Savaşı sırasında keşif uçağı pilotluğu yaparken Almanya’ya düşer. Filmin çıkış noktası da o günlerde yaşadığı olaylara dayanır. Hatta Jean Gabin’in filmde giydiği üniforma Renoir’in o günlerde giymiş olduğu üniformadır.La Grande Illusion’u diğer savaş filmlerinden ayıran özellik, ortada elle tutulur bir savaş tasvirinin olmaması. Yani filmin konusu bilinmese ve karakterler üniforma giymese çok az insan bu filmin savaş filmi olduğunu söyler. Renior bunu bilinçli yapmıştır. Çünkü savaşlar milliyet, sınır, ideoloji gibi kaygılar bahane edilerek yapılır. Ama bütün bunlar filmin adı gibi büyük bir illüzyondan ibarettir. Bu illüzyonun ardındaki gerçek ise sınıflar arasındaki gerçek savaştır.Filmin hümanist tutumu sonraki yıllarda çekilen Stalag 17 (1953), Great Escape (1963) gibi filmleri etkiler. Ayrıca Renoir’in Partie De Campagne (1936) filminde asistan olan Luchino Visconti’nin Il Gattopardo (1963) filminde La Grande Illusion’da belirtilen aristokrasinin çöküşü temasının etkileri vardır.Oyunculuklar bazı yerlerde teatral dursa da dönemin sinema anlayışı düşünüldüğünde pek sırıtmıyor. Biraz da Renoir’in tiyatro kökenli olmasından kaynaklı bir durum. Sessiz sinema döneminin başarılı yönetmenlerinden olan, Alman subayı Von Rauffenstein’i canlandıran Erich von Stroheim’in performansı görülmeye değer. Askerlik yapmamış birinin Alman subayını bu kadar iyi canlandırması takdire şayan.