1 Mayıs İşçi Bayramı vesilesiyle, Türk ve dünya sinemasından işçileri ve onların mücadelesini konu alan 10 filmi bir araya getirdik.
Hayatın merkezinde yer alan işçi sorunları, hak arayışı ve sömürüye karşı mücadele tabii ki yıllar boyu beyaz perdeye de yansıdı. Ülkemizde 1960'lardan itibaren örneklerini görmeye başladığımız işçi filmleri uzun yıllar boyu sansürden paylarını alıp yasaklanmalarına rağmen; bugün hala andığımız ve dönüp baktığımızda sadece anlatılan hikayelerle değil, filmlerin çekilip bugüne ulaşma serüveniyle de başkaldırı ve mücadelenin simgesi haline geldiler.
İşte sömürüye karşı mücadele edenlerin, ezilenlerin, dayanışanların, hakkını arayanların hikayelerini anlatan 10 unutulmaz işçi filmi...
Maden
.
- Yönetmen: Yavuz Özkan
- Oyuncular: Cüneyt Arkın, Tarık Akan, Hale Soygazi
Zonguldak'ta maden işçileri çor zor şartlar altında ve yetersiz güvenlik önlemleriyle geceli gündüzlü çalışmaktadırlar. Tek amaçları evlerine ekmek götürmek ve ailelerini geçindirmek olan bu işçilerden İlyas arkadaşlarını uyarır ve sendikanın harekete geçmesi, gerekli güvenlik tedbirlerinin alınması için imza toplar. Fakat işlerinden kovulma korkusuyla pek çok iş dayanışmaya ya da greve destek vermez. İlyas mücadelesinde yalnız kalır ve çıkar grupları tarafından tehdit edilir. Ama acı gerçek çok uzak değildir. Birkaç hafta sonra madende gerçekten ciddi bir patlama yaşanır ve İlyas'ın göçük altında kalır. Hayatını kaybeden işçilerden biri olur. Bunun üzerine maden işçileri İlyas'ın cansız bedenini omuzlarında taşıyarak birlik ve dayanışma sözü verirler...
Gazap Üzümleri
.
- Yönetmen: John Ford
- Oyuncular: Henry Fonda, Jane Darwell, John Carradine
Amerika'ya büyük hasarlar veren Büyük Buhran yıllarında fakirleşen Oklahomalı Joad ailesi, doğup büyüdükleri bölgeden kuraklık, işsizlik ve ekonomik kriz nedeniyle ayrılmak zorunda kalır. Çareyi mevsimlik işler için Kaliforniya’ya gitmekte bulurlar ki bu dönemde Kaliforniya yoksullukla mücadele eden binlerce kişi için de bir kaçış durağıdır. John Steinbeck’in aynı adlı romanından John Ford’un sinemaya uyarladığı film, en iyi edebiyat uyarlamaları arasında sayıldı ve ABD Ulusal Film Arşivi’nin korunma altına alınması gereken filmler listesine girdi. Roman defalarca sinemaya uyarlanırken bu versiyonu iki kategoride Oscar kazandı.
Karanlıkta Uyananlar
.
Karanlıkta Uyananlar
- Yönetmen: Ertem Göreç
- Oyuncular: Fikret Hakan, Beklan Algan, Ayla Algan
Turgut, babası vefat edince boya fabrikasının başına geçer ancak fabrikayı yönetmeyi başaramayıp yabancı sermayeye kaptırır. Turgut’un teknisyen arkadaşı Ekrem ise, başta onunla gezip tozarken, zamanla işçilerin safına geçecek ve ait olduğu yeri bulacaktır. Ertem Göreç'in 1964 tarihli filmi, 1960 sonrasında değişen ekonomik ve siyasal yapıyı, ınıf kavramıyla birlikte irdelerken, ilk işçi-sendika filmi olarak sinema tarihimize geçmiştir. Filmin senaryosunu Vedat Türkali kaleme almıştır ancak o dönemde uygulanan sansürden dolayı adı geçmez.
Grev
.
Grev (Stachka)
- Yönetmen: Sergueï Mikhailovich Eisenstein
- Oyuncular: Alexandre Antonov, Grigori Aleksandrov, Mikhail Gomarov
Rusya'da bir sanayi bölgesinde geçen hikayede fabrika işçilerinden biri, hırsızlıkla suçlanınca kendini asar. Bu talihsiz olayın ardından sürekli kaos halindeki fabrikada işçinin arkadaşları greve gitme kararı alır. Başlarda işçiler isteklerini duyururlar ve her şey yolunda gibidir ancak grev zamanla çok büyük bir karmaşaya yol açacaktır.
Bereketli Topraklar Üzerinde
.
- Yönetmen: Erden Kıral
- Oyuncular: Tuncel Kurtiz, Erkan Yücel, Nur Sürer
Orhan Kemal'in 1954 tarihli romanından uyarlanan filmin senaryosunu Mahmut Tali Öngören ve Tuncel Kurtiz kaleme aldı. 1979’da sıkıyönetimce yasaklanan film, 12 Eylül döneminde "kayboldu". Yapımcı Nurettin Sezer'in negatifleri korumak için İsveç’e götürmesi sayesinde günümüze ulaşabilen film, Çukurova’ya gelip ağır şartlar altında çalışan Köse Hasan, Pehlivan Ali ve Yusuf adlı üç arkadaşın başından geçenleri; işçilerin yaladığı sıkıntıları anlatıyor.
Tohumlar Yeşerince
.
Tohumlar Yeşerince (Germinal)
- Yönetmen: Claude Berri
- Oyuncular: Gérard Depardieu, Miou-Miou, Renaud
Etienne Lantier, maden yatakları sayesinde geçimini sağlayan bir Fransız kasabasına yerleşip tek derdi bir işe sahip olmak olan sıradan bir adamdır. Fakat kısa bir süre içerisinde Maheu ile tanışmasıyla birlikte hayatını kökünden değişir. Madende iş bulmasına yardımcı olan Maheu ile günden güne yakınlaşırken, ailenin genç kızı Catherine’e umutsuzca aşık olur. Esas derdi ise maden işçilerinin içerisinde bulunduğu zorlu çalışma şartlarıdır. Etienne, Maheu’yu ikna ederek yeni bir madenciler sendikası kurmayı üstlenip büyük bir grevi organize eder. Elele veren işçiler devasa bir isyan başlatır, fakat maden sahiplerinin gazaplarından kurtulmaları kolay olmayacaktır... Emile Zola’nın aynı isimli çarpıcı romanından uyarlanan film, kitapta olduğu gibi 1884 yılında Fransa’nın Voreux madenlerinde yaşanan dramı, tüm çarpıcılığı ve safi gerçekliğiyle beyaz perdeye yansıtıyor.
Çark
.
- Yönetmen: Muzaffer Hiçdurmaz
- Oyuncular: Tarık Akan, Müge Akyamaç, Savaş Yurttaş
12 Eylül sonrasının ilk işçi filmi olan Çark, doğrudan sansürlenmese de polis baskısıyla İstanbul'da gösterime girememiştir. Film, bir cam fabrikasında usta olarak çalışan genç Rauf'a odaklanır. Fabrikanın sahibi, yaşanan ekonomik kriz nedeniyle Rauf ve iki kişi dışındaki herkesi işten çıkaracağını söyler. Bu durumu kabullenmeyen Rauf, çıkarılan işçilerle birlikte işten ayrılır. Rauf'un işsiz kalmasının ardından karısı Leman, çalışmaya karar verir. Leman polis olarak çalışırken, Rauf da arkadaşları ile bir deri fabrikasına girer. Ancak burada uğradıkları haksızlıklar ve çalışma koşullarının ağırlığı, onların harekete geçmesine neden olur.
Ben, Daniel Blake
.
Ben, Daniel Blake (I, Daniel Blake)
- Yönetmen: Ken Loach
- Oyuncular: Dave Johns, Hayley Squires, Dylan McKiernan
2016 yılında Cannes Film Festivali'nde ALtın Palmiye kazanan Ken Loach filmi, New Castle’da yaşayan bir marangoz olan Daniel Blake'in hikayesini anlatıyor. Sağlık sorunları nedeniyle hayatında ilk kez “işsizlik fonuna” başvuran Daniel, gerçekten hasta olduğunu bürokrasiye kanıtlamaya çalışır. Ama sistemin çarpıklığı nedeniyle devlet yardımı da alamaz ve yeniden iş aramak zorunda kalır. Daniel bu zorlu süreçte Katie adında bir anne ve onun küçük çocuklarıyla dostluk kurar. Kendisi gibi bozuk sistemle ve boğucu bürokrasiyle mücadele eden ve iki çocuğuna tek başına bakan genç Katie ile yoldaş olacaktır. Fakat sosyal yardım tablosu hiç de toz pembe değildir...
Demir Yol / Fırtına İnsanları
.
- Yönetmen: Yavuz Özkan
- Oyuncular: Tarık Akan, Fikret Hakan, Sevda Aktolga
Bir grup demiryolu işçisi, giderek zorlaşan çalışma şartları karşısında grev başlatır. Bu grev devrimci öğrenciler tarafından da desteklenir ancak işçiler ve örgütlü öğrenciler arasında yöntem tartışmaları devam eder. Bu sırada patronların grevi sonlandırmak için uyguladığı zorbalık da giderek şiddetlenir. Grevi örgütleyenlerin başında gelen Hasan’ın kardeşi Bülent, bir çatışma sırasında öldürülür. Uyguladığı kara propaganda ile her geçen gün güçlenen işçi dayanışmasını sonlandıramayan işverenler, çareyi garı yakmakta bulur. Basının desteği ile komünistlerin garı yaktığı haberi yayılır. Fakat bu provokasyon işçileri dağıtmak yerine daha da kenetleyecektir.
Güneşli Pazartesiler
.
Güneşli Pazartesiler (Los lunes al sol)
- Yönetmen Fernando León de Aranoa
- Oyuncular: Javier Bardem, Serge Riaboukine, Luis Tosar
İspanya’nın liman kenti Vigo’da işten çıkarılan altı tersane işçisinin öyküsünü anlatan film, hiçbir karakteri tam olarak merkezine almayarak aynı kaderi paylaşan milyonların öyküsünü irdeliyor ve bakışını kapitalizmin sonuçlarına, işçi sınıfının sömürüsüne odaklıyor.
“İki yoldaş yolda karşılaşmışlar. Biri demiş ki: Bak komünizm hakkında söylenen her şey yalanmış. Diğeri ise şöyle demiş: Evet ama daha kötüsü de kapitalizm hakkında da söylenen her şey doğruymuş.”
