Dönüş - Beyazperde.com eleştirisi : Baba ve Oğul

2003 yapımı Rus filmi Dönüş (The Return), aynı yılın Venedik Film Festivali'nde büyük ödül olan Altın Aslan'ı kazandığından beri tüm dünyada adından en çok söz ettiren filmlerden biriydi. Geçtiğimiz yıl Yabancı Dilde En İyi Film dalında Altın Küre ödülüne de aday gösterilen ve dünya çapında birçok ödüle layık görülen Dönüş, İstanbul Film Festivali'nde düzenlenen gösteriminden uzunca bir süre sonra ülkemizde de vizyon şansını yakaladı. Andrei Zvyagintsev?in bu ilk uzun metrajlı filmi, estetik açıdan yönetmenin reklamcı kökenini yansıtıyor. Fakat yönetmen, kolaylıkla bir dezavantaja dönüşebilecek bu yanını filmin yapısını destekler bir güce dönüştürmeyi başarıyor.

İki erkek kardeşin yıllar sonra eve dönen babalarıyla birlikte çıktıkları yolculuğu anlatan film, Rus sineması geleneğinden aşina olduğumuz bir ikonografi üzerinden işliyor. Özellikle babanın eve ilk geldiği sahnelerde iyice göze çarpan dini referanslar, filmin görsel yapısını da belirliyor. Baba karakterinin kadraj içinde konumlandırılma şeklinden, çocukların ona ait bir fotografı arasında buldukları kitaba kadar Baba figürü hep bir ikon olarak, adeta bir İsa figürü olarak tasvir ediliyor.

Filme bu noktayı yakalayarak bakmaya başladığınız anda da Dönüş, dinsel alegori açısından zengin bir metin olarak açılıyor önünüze ve görsel yapısını da bir yere oturtuyor. Ama tabii bir baba-oğul ilişkisini sadece soyut bir ikonografi üzerinden işlemek, onun seyirciyle bir bağ kurması için güç bir çıkış noktası olurdu. Dönüş sadece bu alana kapalı kalmıyor ve büyüme çağında iki erkek çocuğun kendilerini terk edip gitmiş olan babalarına öfkelerini, ama aynı zamanda bir babaya duydukları özlem ve ihtiyacı da çok ince bir şekilde yansıtıyor.

Filmin gücünde hiç şüphesiz oyuncuların da payı büyük. Çekimlerden kısa süre sonra filmde önemli yer tutan gölde boğularak hayatını kaybeden büyük kardeş rolündeki Vladimir Garin; fiziksel görünümüyle de bir ikonu andıran ve kontrollü performansıyla bir kapalı kutu olarak babayı başarıyla canlandıran Konstantin Lavronenko; ama hepsinden önemlisi, filmin esas merkezi olan küçük kardeş rolünde son zamanlarda perdede izlediğimiz en iyi oyunculuklardan birini veren Ivan Dobronravov filmi ve karakterleri yaşar kılıyorlar.

İki çocuğun gözünden anlatıldığı için onların baba hakkında bildiğinden daha fazlasını bizim de bilmediğimiz ve doğrusu söz konusu yapı içinde buna gerek de olmayan Dönüş gibi dini referanslara dayalı bir baba-oğul öyküsünde anne karakterinin arka planda kalıyor olmasını eleştirmek bu filme yanlış bir noktadan bakmak olacaktır. Kaldı ki kısa rolünde anne karakterinin de oldukça etkili bir görsel objeye dönüştüğünü söylemek gerek.

Uzun lafın kısası, karşımızda dramatik ve entelektüel olarak sağlam, görsel açıdan ise son zamanlarda izlediğimiz en güçlü filmlerden biri var. Etkilenmemek zor...